Koolhaas-filmpremière goed bezocht

“A Kind of Architect” informatieve clip  

Een verslag van de CASLa-avond door Ans van Berkum.

Zo'n 78 belangstellenden kwamen op 27 februari naar Cinescope om de première te beleven van “A kind of Architect”. Een caleidoscopische film over oeuvre en denken van de architect Rem Koolhaas, gemaakt door de Duitse regisseur Markus Heidingsfelder, die speciaal naar Almere gekomen was. Voor zo’n groot publiek was de zaal helaas te klein zodat menigeen een plekje op de grond voor lief moest nemen.  

Rem Koolhaas, misschien wel de beroemdste Nederlandse architect, is eigenaar van het bureau OMA, afkorting van Office for Metropolitan Architecture. Dat bureau ontwierp niet alleen het masterplan voor het Almeerse stadshart en bioscoop Utopolis, maar maakte ook het stedenbouwkundig plan voor het Homeruskwartier in Almere Poort. Reden genoeg om “A kind of Architect” naar Almere te halen, vond Casla.

Heidingsfelder die eerder voor MTV werkte, koos voor een clipachtige filmstijl, met veel animaties, die echt leuk, beeldend en informatief zijn. We zien Koolhaas als jonge journalist en filmer, met Joop Bromet en Jan de Bont, en komen in aanraking met de dingen die hem toen inspireerden. Stedelijk Museum-directeur Willem Sandberg en Cobra-kunstenaar Constant springen daaruit naar voren. Intellectuelen met verbeeldingskracht, die tegelijkertijd ook idealisten met een enorme ‘drive’ naar vernieuwing waren. Dat herkennen we ook in Koolhaas, met wie we vertrouwd worden gemaakt door de rustige commentaren van mensen met wie hij samenwerkt.

Een andere grote inspirator was de Duitse architect Mies van der Rohe. Deze  modernist slaagde erin wanden en plafonds van bouwwerken zodanig te reorganiseren dat ruimte en massa een gelijkwaardig samenspel aangingen in het voltooide gebouw. De horizontaliteit van Van der Rohes architectuur is gemakkelijk herkenbaar in Koolhaas vroege werken. Maar deze voegt een essentieel element toe: de gebeurtenis.

Als twee horizontale bouwvolumes op elkaar botsen ontstaat een kreukeling, die je bijvoorbeeld kunt vertalen in een trappenhuis vol interessante lijnen. Zo’n moment, of ‘ongeluk’ maakt Koolhaas’ architectuur zowel dynamisch als filmisch. Zijn ontwerptaal evolueert als Koolhaas gaat werken met de buitenvorm van de bouwmassa. Het ‘ongeluk’ vindt dan plaats door de botsing van die vorm met de bestaande omgeving. Het Casa da Musica in Porto ziet er uit als een komeet die uit de ruimte in de stad is gesmeten. Ten slotte schuift de film door naar het CCTV-gebouw in Peking, waaraan Koolhaas de vorm van een lus gaf, daarbij nogmaals aan het verschijnsel film refererend. Dit spectaculaire bouwwerk van waaruit de Chinese tv  in 2008 de uitzendingen van de Olympische Spelen in Peking verzorgt, vormt een mijlpaal in de geschiedenis van de hedendaagse architectuur. Twee uit het lood staande verticale torens worden aan de grond verbonden door een hoekvormig basisvolume. Een tien verdiepingen tellende tegenvorm daarvan verbindt de torens hoog in de lucht opnieuw met elkaar. Een bouwwerk als een constructivistische sculptuur is ontstaan. Vorm en betekenis sporen met de activiteiten van de opdrachtgever.

Heidingsfelder weet het allemaal uiterst boeiend te verbeelden. We zien Koolhaas geportretteerd als filosoof en kunstenaar, met architectuur en stedenbouw als medium. We zien hem als goeroe en als aarzelend zoeker, als jonge vent en gerijpt architect. Waarom architect? “Tja, mijn grootvader  (Dirk Roozenburg) was dat ook”, antwoordt Rem, ,, het is een kwestie van toeval.” De avond splitste zich op in vele levendige gesprekken, waaruit hier en daar het dringende verzoek aan Heidingsfelder opklonk om toch vooral ook Almere een plaats te gunnen in dit schitterende document. Een gedachte die bij de regisseur op vruchtbare bodem viel en met behulp van Casla werkelijkheid gaat worden.