SPEECH door MOSCHé ZWARTS bij de bekendmaking van de prijswinnaars in de wedstrijd EENVOUD

door Hugo van den Broeke

Het idee voor de prijsvraag is afkomstig van Comité de Fantasie, de uitvoering in handen van architectuurcentrum CASLa. De deelnemers hadden de opdracht om een eenvoudige, vrijstaande en voor relatief weinig geld realiseerbare woning te ontwerpen. De bekendmaking werd verricht door juryvoorzitter Moshé Zwarts, hoogleraararchitect.   

In zijn toespraak roemde Zwarts de verwoede pogingen van Almere om een leuke stad te worden en noemde hij de twee eerder gerealiseerde wijkjes De Fantasie en De Realiteit als twee leuke dingen, iconen van de stad, vergelijkbaar met het Guggenheim-museum in Bilbao en de toren van Pisa, dus goed voor reclame voor Almere. Het derde wijkje van Prijsvraag Eenvoud kwam echter niet voor niets. Dat de twaalf ontwerpers 240 euro per vierkante meter moeten betalen, voor het lapje grond gemiddeld 75.000 euro, en daarnaast ook nog eens 120.000 euro aan bouwkosten, vond Zwarts, nadrukkelijk als persoonlijke mening, niet op zijn plaats. Die grond zou Almere om niet moeten geven.  

Verder greep hij de gelegenheid aan om ook kritiek te uiten op de deelnemers aan de prijsvraag zelf. De ontwerpen vertoonden voor het grootste deel bekende vormen, kleine Mies van der Rohe-huizen, kubussen en varianten met containers. ,,Waar blijft de vernieuwing, de avant-garde?”, vroeg Zwarts zich af. Ook de burgerlijkheid die uit de ontwerpen naar voren kwam, zinde hem niet, doelend op de ruimtes voor bankstellen en potentiële plekken voor de tv, de slaapkamers, etc, en vooral de garage, waar enkele inzenders tot zijn verbijstering een of zelfs twee Porsches bij getekend hadden. De omgeving, in werkelijkheid een kale lap grond tussen bomen, bleken sommige inzenders tot Zwarts verbazing verder geheel anders te hebben ingevuld, nu eens met bootjes in het water, dan weer als Arcadisch landschap. ,,Waar is de humor?”  

Bij de opening van de plechtigheid sprak wethouder evenwichtige ruimtelijke ontwikkeling Adri Duivesteijn ook een woordje. Hij noemde het opmerkelijk dat Almere sinds hij de stad 20 jaar geleden voor het eerst bezocht een nieuwe laag stedelijkheid heeft gekregen en bracht de woningexperimenten zoals in Gewild Wonen in herinnering. Hij had de prijsvraagontwerpen al eerder mogen zien en vond ze niet allemaal goed, maar ze leidden zijns inziens wel tot belangrijke momenten van bezinning. Daarna greep hij de kans om zijn ideeën over particulier opdrachtgeverschap (p.o.) te ventileren. Zoals bekend is Duivesteijn er een groot voorstander van dat de burger zelf maximale keuzevrijheid heeft ten aanzien van zijn woning. Als anonieme opdrachtgevers zouden institutionele partijen alleen maar oog hebben voor de gemiddelde toekomstige bewoner.

Met het p.o. van Prijsvraag Eenvoud bleek de wethouder zo content dat hij er alle moeite voor zei te zullen doen om de winnende ontwerpen gerealiseerd te krijgen, eventueel met hulp van een speciaal fonds dat eigen woningbezit stimuleert. De grondprijs die de gemeente nu hanteerde vond ook hij niet reëel. Ook liet hij zich ontvallen dat er in Almere meer plaats was voor dergelijke projecten als eerder De Fantasie en De Realiteit.Toch was hij het niet helemaal met Zwarts eens. Van Duivesteijn hoeven ontwerpen bijvoorbeeld niet avant-gardistisch te zijn. De eerste catalogus van alle 299 inzendingen werd hem vervolgens uitgereikt door Titia Frieling van Comité de Fantasie.   

De inzendingen van Prijsvraag Eenvoud zelf worden tentoongesteld in kantoorgebouw Ventana, Randstad 22-11, Almere Stad, tot 15 september. De expositie is geopend op donderdagen t/m zondagen van 12 tot 17 uur. De catalogus is te koop voor 10 euro.